Polisiarczan mukopolisacharydu (MPS) jest półsyntetyczną mieszaniną glikozaminoglikanów uzyskiwaną z chrząstki zwierząt, a następnie poddawaną procesowi siarczanowania (średnia masa cząsteczkowa - 9700 g/mol). Strukturalnie MPS stanowi nierozgałęziony polimer składający się z reszt kwasu glukuronowego oraz N-acetygalaktozaminy. Jego właściwości determinowane są stopniem usiarczanowienia reszt cukrowych [1].
Polisiarczan mukopolisacharydu stosowany miejscowo na skórę posiada właściwości przeciwbólowe, a także umożliwia skrócenie okresu rekonwalescencji u osób z krwiakami, stłuczeniami, obrzękami, naderwanymi ścięgnami/więzadłami, jak i z zapaleniem żył powierzchownych. Jego skuteczność potwierdzono w badaniach klinicznych, jak i znalazł swoje miejsce w wytycznych [2, 3]. W badaniach na zwierzętach, jak i u ludzi wykazano, że MPS przenika przez skórę, nie mniej jednak u człowieka stopień absorpcji do układu krążenia jest zbyt mały, aby MPS stosowany w postaci kremu mógł wpłynąć na parametry krzepliwości krwi. MPS zatrzymywany jest w tkance podskórnej, powięziach, ścięgnach oraz mięśniach [4].
MPS charakteryzuje się właściwościami przeciwkrzepliwymi, przeciwzakrzepowymi, fibrynolitycznymi oraz przeciwzapalnymi [5]. Za te ostatnie wydaje się odpowiadać przede wszystkim uwalnianie inhibitora czynnika tkankowego (ang. tissue factor pathway inhibitor, TFPI) oraz zwiększenie stężenia aktywatora plazminogenu, co skraca czas potrzebny na eliminację złogów włóknika z tkanek objętych procesem zapalnym. Dodatkowo, MPS hamuje enzymy proteolityczne uwalniane przez lizosomy z uszkodzonych tkanek (elastaza, katepsyna, glukuronidaza, galaktozydaza) w katabolicznej fazie zapalenia, jak również zmniejsza aktywność układu dopełniacza, leukotrienu LTB4 czy też prostaglandyny PGE2 [6]. Ponadto MPS wpływając na płytki krwi hamuje tworzenie się skrzepu, co ułatwia reperfuzję. Jednocześnie MPS charakteryzuje się potencjałem przyspieszającym regenerację tkanki [7, 8].
Jak już wcześniej wspomniano MPS hamuje aktywność wielu enzymów lizosomalnych, które prowadzą do degradacji ważnych składowych tkanki łącznej: elastazy degradującej elastynę, kolagenazy rozkładającej kolagen oraz hialuronidazy degradującej kwas hialuronowy. Nadmierna aktywność tych enzymów skutkuje postępującym uszkodzeniem tkanki łącznej, a tym samym hamujący wpływ MPS może prowadzić do usprawnienia procesu regeneracji tkanki (Rycina 1) [9].
Rycina 1. Wpływ MPS na proces degradacji elastyny.
Degradacja elastyny ulega ograniczeniu w zależności od zastosowanej dawki MPS. Efekt hamujący obserwowano już przy stężeniu MPS wynoszącym 1 µg/ml (na podstawie Baici i wsp. [9]).
Regeneracja tkanki oraz poprawa lepkosprężystości jest kluczowa dla rewitalizacji hipotroficznej oraz uszkodzonej skóry. Regulacja lepkości, przepuszczalności oraz zdolności wiązania wody przez macierz międzykomórkową stwarza warunki do prawidłowej dyfuzji, a stymulacja metabolizmu komórek przez MPS prowadzi do wzrostu tworzenia ważnych składników tkanki łącznej skutkując wzrostem nawilżenia skóry oraz jej elastyczności. Wyraźny wzrost szybkości syntezy proteoglikanów, jak i metabolizmu kolagenu jako bezpośrednich rezultatów stosowania MPS wykazano zarówno w badaniach na zwierzętach, jak i w badaniach z wykorzystaniem ludzkich i zwierzęcych hodowli komórkowych.
Kwas hialuronowy, kwaśny mukopolisacharyd, odgrywa istotną rolę w tkance łącznej, m.in. jest kluczowy dla regulacji zdolności wiązania wody oraz dystrybucji białek osocza, a także sprzyja gojeniu się ran. MPS charakteryzuje się doskonałą zdolnością nawilżania poprzez stymulację syntezy endogennego hialuronianu w skórze i ułatwienie jego akumulacji w tkankach o zmniejszonym stężeniu hialuronianu. Tym samym normalizacji ulegają lepkość, przepuszczalność, zdolność wiązania wody, a także dochodzi do uregulowania warunków dyfuzji i wymiany jonowej [10].
MPS stymuluje także aktywność metaboliczną ludzkich fibroblastów skóry. W szczególności, można zaobserwować zależne od zastosowanej dawki MPS (0,1 - 3,0 µg/ml) nasilenie syntezy produkcji hialuronianu, czyli najważniejszego glikozaminoglikanu skóry. Pod wpływem MPS dochodzi także do zwiększenia syntezy siarczanu heparyny, siarczanu dermatanu oraz siarczanu chondroityny [11].
Rycina 2.Wpływ heparynoidów na syntezę hialuronianu
Wzrost syntezy hialuronianu w hodowli komórek błony maziowej pod wpływem stymulacji MPS, siarczanem chondroityny oraz heparyną (na podstawie Verbruggen i wsp. [12]).
Właściwości farmakologiczne, w tym przeciwzapalne, MPS stosowanego miejscowo dobrze korelują z potwierdzonymi efektami klinicznymi. Co więcej, wykazano, że MPS hamuje proces degradacji tkanki łącznej, co przyspiesza regenerację i gojenie się ran.
Opracował:
dr n. med. Jacek Bil
Centralny Szpital Kliniczny MSW
ul. Wołoska 137, Warszawa
Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych jest to zapalenie żył umiejscowionych nad powięzią, któremu najczęściej towarzyszy proces zakrzepowy o różnym stopniu nasileniu. W 90 proc. przypadków zapalenie żył powierzchownych dotyczy żylaków, częściej żyły odpiszczelowej, a znacznie rzadziej żyły odstrzałkowej.
Przypadek 33-letniego mężczyzny, który udał się na pobranie krwi przy okazji okresowej wizyty u lekarza medycyny pracy. W trakcie pobrania krwi z żyły odłokciowej doszło jednak do jej przekłucia i uszkodzenia wskutek czego powstał znacznego rozmiaru krwiak na przedramieniu.
Przypadek 27-letniego mężczyzny, który zgłosił się na SOR z powodu urazu i silnego bólu podudzia lewego przy najmniejszym ruchu. Uraz powstał w trakcie gry w piłkę nożną wskutek zderzenia z zawodnikiem przeciwnej drużyny