2016.04.25

Właściwości i potencjalne zastosowania polisiarczanu mukopolisacharydu

Wprowadzenie

Termin heparynoidy powstał we wczesnych latach pięćdziesiątych XX wieku i oznaczał substancje przeciwzakrzepowe o działaniu zbliżonym do heparyny. Dokładną definicję wprowadził Hauschild w 1960 roku nazywając heparynoidami siarczany półsyntetycznych kwaśnych substancji przeciwkrzepliwych. Naturalne glikozaminoglikany można otrzymać poprzez depolimeryzację lub frakcjonowanie ze skóry, śluzówek i tchawicy świń, ze skóry, śluzówek, śledziony i trzustki wołu oraz z tkanek owiec. Obecnie na rynku jest wiele różnych heparynoidów, jednakże wykazują się różnymi właściwości i nie mogą być stosowane zamiennie. Jednym z nich jest polisiarczan mukopolisacharydu (MPS) [1].

Polisiarczan mukopolisacharydu stanowi półsyntetyczną mieszaninę glikozaminoglikanów otrzymywaną z chrząstki zwierząt, a następnie poddawaną procesowi siarczanowania. Średnia masa cząsteczkowa wynosi 9700 g/mol. Strukturalnie stanowi ona nierozgałęziony polimer składający się z reszt kwasu glukuronowego oraz N-acetygalaktozaminy. Właściwości MPS są ściśle uwarunkowane stopniem usiarczanowienia reszt cukrowych [2].

Właściwości MPS

Heparynoidy stosowane miejscowo wpływają korzystnie na miejscowy przepływ krwi, przyspieszają wchłanianie się krwiaków, zmniejszają obrzęki i hamują tworzenie się skrzepów. Jest to możliwie, gdyż MPS cechuje się właściwościami przeciwkrzepliwymi, przeciwzakrzepowymi oraz fibrynolitycznymi, głównie poprzez aktywność anty-Xa, jak również nasilanie działania antytrombiny [3]. Niemniej jednak MPS dodatkowo uwalnia inhibitor czynnika tkankowego oraz zwiększa stężenie aktywatora plazminogenu, dzięki czemu skraca się czas eliminacji depozytów włóknika z tkanek objętych procesem zapalnym. Ponadto wpływając na płytki krwi hamuje tworzenie się skrzepu, co ułatwia reperfuzję [4, 5].

Wykazano także, że MPS posiada właściwości przeciwzapalne. Wiąże się to ze zdolnością do hamowania enzymów proteolitycznych uwalnianych przez lizosomy z uszkodzonych tkanek (elastaza, katepsyny, glukuronidaza, galaktozydaza), jak również do hamowania układu dopełniacza, a także aktywności leukotrienu LTB4 czy też prostaglandyny PGE2 [6].

Ponadto MPS sprzyja procesom metabolicznym, co ułatwia szybszą regenerację uszkodzonych tkanek. Po miejscowym zastosowaniu substancja czynna wnika w głąb wywierając także działanie przeciwbólowe. Jednocześnie substancja ta normalizuje lepkość krwi, przepuszczalność naczyń i zdolność wiązania wody przez międzykomórkową tkankę podskórną, tym samym działając przeciwobrzękowo.

W badaniach na zwierzętach, jak i na ludziach wykazano, że MPS przenika przez skórę, nie mniej jednak u człowieka stopień absorpcji do układu krążenia jest zbyt niski, żeby MPS stosowany w postaci maści/żelu mógł wpłynąć na krzepliwość krwi. MPS zatrzymywany jest w tkance podskórnej, powięzi, ścięgnach oraz mięśniach [7].

MPS - wskazania

Polisiarczan mukopolisacharydu stosowany bezpośrednio na skórę działa długotrwale i łagodzi ból i uczucie napięcia oraz skraca czas rekonwalescencji u osób z krwiakami, stłuczeniami, obrzękami, naderwanymi ścięgnami/więzadłami, jak i z zapaleniem żył powierzchownych. Korzystnie także działa u osób z żylakami kończyn dolnych, w zmiękczaniu blizn czy też w jonoforezie. Ich kliniczną korzyść potwierdzono w wytycznych, jak i w badaniach klinicznych [8, 9].

Krwiaki

Polieri i wsp. analizowali skuteczność heparynoidów w leczeniu krwiaków i podskórnych wynaczynień pochodzenia pourazowego lub po zabiegach chirurgicznych. Było to randomizowane badanie, w którym porównywano skuteczność siarczanu heparanu z MPS stosowanych miejscowo przez maksymalnie 10 dni. W badaniu oceniano stopień nasilenia obrzęku, barwy, dolegliwości bólowych, a także stopień upośledzenia ruchomości w przypadku zmian zlokalizowanych na kończynie. Obie metody leczenia cechowały się wysoką i porównywalną skutecznością leczenia. Ponadto, co ważne nie stwierdzono żadnych zdarzeń niepożądanych związanych ze stosowaną terapią [10].

rycina 1

W innym podwójnie zaślepionym badaniu porównywano placebo z MPS w żelu w leczeniu różnych urazów sportowych takich, jak tępe urazy, krwiaki, zwichnięcia czy też zapalenia ścięgien. Leczenie stosowano dwa razy dziennie przez tydzień. Stwierdzono istotną korzyść w przypadku stosowania MPS biorąc od uwagę dolegliwości bólowe, obrzęk oraz ograniczenie ruchomości [11]. Skuteczność leczenia wynaczynień potwierdzono także w badaniu, w którym oceniano efektywność stosowania MPS u osób poddanych zabiegowi leczenia żylaków kończyn dolnych metodą tzw. strippingu [12].

Zakrzepica żył powierzchownych

Zakrzepica żył powierzchownych jest dość częstym problemem, szczególnie u osób hospitalizowanych, u których konieczne jest utrzymywanie wkłucia dożylnego (na przykład wenflonu). Obecnie dostępnych jest kilka randomizowanych badań klinicznych oceniających skuteczność MPS w porównaniu z placebo w tym wskazaniu. Mehta i wsp. przeprowadzili randomizowane, podwójnie zaślepione badanie z udziałem 100 pacjentów chirurgicznych, u których doszło do rozwoju zakrzepicy po dożylnym przetaczaniu soli fizjologicznej, glukozy lub preparatów krwi. Rozpoznanie stawiano w przypadku stwierdzenia bolesnego, wyczuwalnego zgrubienia i/lub zaczerwieniania w okolicy wkłucia. U wszystkich chorych stosowano maść/żel (MPS lub placebo). Leczenie stosowano przez co najmniej 5 dni. W badaniu nie stwierdzono żadnych układowych zdarzeń niepożądanych. Średni czas potrzebny do ustąpienia miejscowych dolegliwości w grupie MPS wynosił 58 godzin (36 – 102), natomiast w grupie placebo – 126 godzin (48 – 148), p < 0,05 [13]. W innych badaniach oceniano skuteczność MPS w zapobieganiu rozwojowi zakrzepicy żył powierzchownych. W grupie placebo występowanie zakrzepicy stwierdzono u 36 – 44% chorych, a w grupie MPS u 20 -22%. Różnica ta była istotna statystycznie [14]. Podobne wyniki uzyskano w innych badaniach.

Podsumowanie

Polisiarczan mukopolisacharydu stosowany w maści/żelu jest podobny do naturalnych mukopolisacharydów występujących w organizmie. Właściwości farmakologiczne MPS stosowanego miejscowo korelują dobrze z potwierdzonymi efektami klinicznymi. Właściwości przeciwkrzepliwe oraz fibrynolityczne przyczyniają się do skutecznej prewencji i leczenia zakrzepicy żył powierzchownych, jak również krwiaków pourazowych. Z kolei właściwości przeciwzapalne odgrywają istotną rolę w redukcji dolegliwości bólowych oraz obrzęku po urazie.

Opracował:
dr n. med. Jacek Bil
Centralny Szpital Kliniczny MSW
ul. Wołoska 137, Warszawa

Piśmiennictwo:

  1. Jaques LB. The pharmacology of heparin and heparinoids. Prog Med Chem. 1967;5:139-198.
  2. Lane DA, Michalski R, Van Ross ME et al. Comparison of heparin and a semi-synthetic heparin analogue, A73025. I. Kinetics of clearance from the circulation of man following intravenous injection. Br J Haematol. 1977;37:239-245.
  3. Gorog P, Raake W. Antithrombotic effect of a mucopolysaccharide polysulfate after systemic, topical and percutaneous application. Arzneimittelforschung. 1987;37:342-345.
  4. Klocking HP, Raake W. Enhancement of t-PA release by mucopolysaccharide polysulphate. Thromb Res. 1992;66:89-92.
  5. Hoppensteadt DA, Fareed J, Raake P et al. Endogenous release of tissue factor pathway inhibitor by topical application of an ointment containing mucopolysaccharide polysulfate to nonhuman primates. Thromb Res. 2001;103:157-163.
  6. Sorrentino L, Di Rosa M. [The inflammation-inhibiting effect of adrenal cortex hormones, mucopolysaccharidepolysulfuric acid ester and salicylic acid after percutaneous administration]. Arzneimittelforschung. 1966;16:855-858.
  7. Elling H. Penetration of mucopolysaccharides into the skin of diverse animal species. Arzneimittelforschung. 1986;36:1525-1527.
  8. Vecchio C, Frisinghelli A. Topically applied heparins for the treatment of vascular disorders : a comprehensive review. Clin Drug Investig. 2008;28:603-614.
  9. Cesarone MR, Belcaro G, Agus G et al. Management of superficial vein thrombosis and thrombophlebitis: status and expert opinion document. Angiology. 2007;58 Suppl 1:7S-14S; discussion 14S-15S.
  10. Polieri T, Orsoni E, Saponati G et al. Efficacy and Tolerability of Clarema 1% Cream and Hirudoid 40000 U.APTT Gel in the Topical Treatment of Haematomas and/or Subcutaneous Haematic Extravasations. ISRN Orthop. 2012;2012:504151.
  11. Takazawa H. Heilerfolge mit Hirudoid-Gel bei Sporttrauma- ta im Doppelblindversuch. Kiso to rinshô. 1981;1996-2002.
  12. Haussler K. Bilaterales Venenstripping – Indi- kation, Operationstechnik und Nachbehand- lung. Eine Doppelblindstudie zur Wirksamkeit von Hirudoid forte. Therapiewoche. 1987;1465-1471.
  13. Mehta PP, Sagar S, Kakkar VV. Treatment of superficial thrombophlebitis: a randomized, bouble-blind trial of heparinoid cream. Br Med J. 1975;3:614-616.
  14. Lipecz J, Bihler K. [Prevention and treatment of infusion thrombophlebitis with an organo-heparinoid ointment]. Med Welt. 1969;30:1662-1665.
 

Artykuły

studium przypadku

Konferencje

materiały do pobrania